Op donderdag 20 december 2018 heeft bioloog en dorpsgenote Margreet Wesseling haar boek over Boerhaave gepresenteerd. De Einsteinzaal van Rijksmuseum Boerhaave was tot de laatste plaats bezet tijdens de presentatie van haar boek getiteld “Boerhaave Botanicus, zijn tuinen, zaaiboeken en botanische vrienden”.

Wesseling hield een boeiende, meeslepende, humorvolle voordracht. Boerhaave verdient een eigen boek over zijn plantkundige activiteiten heeft Wesseling gedacht en dus schreef zij een botanische biografie over een onbekende kant van de beroemde Leidse arts uit de achttiende eeuw. In dit boek komen zijn activiteiten op zijn landgoed Oud-Poelgeest vanzelfsprekend uitgebreid aan de orde. Hij verzamelde daar niet alleen honderden zeldzame planten, maar legde ook, in korte tijd, een enorme bomenverzameling aan, die andere botanici maar al te graag kwamen bezichtigen. De bekende plantkundige Carolus Linnaeus noemde het ‘een waar paradijs’ en ‘dit mirakel van de Nederlanden’.

In de internetversie van Oegstgeester Courant van vrijdag 21 december is ook uitgebreid aandacht aan deze boekpresentatie gegeven. Een stukje uit het OC-artikel hier gekopieerd: “Wesselings nieuwste boek gaat over een onbekende kant van de beroemde Leidse arts Herman Boerhaave: zijn leven als plantkundige. In 1709 werd Boerhaave hoogleraar geneeskunde en kruidkunde, en prefect van de Leidse Hortus Botanicus. Binnen een jaar had hij in een catalogus alle planten van de hortus beschreven voor zijn studenten. Boerhaave woonde in Leiden maar kocht Oud-Poelgeest aan waar hij onder andere een bomentuin (arboretum) stichtte. Onder andere Carolus Linnaeus kwam er op bezoek en noemde het een ‘waar paradijs’.

Geen detail heeft Margreet Wesseling in haar boek ongemoeid gelaten; vier jaar lang heeft ze gestudeerd op Boerhaaves tuinen, zaaiboeken en botanische vrienden in binnen- en buitenland. “Er is al veel geschreven over Boerhaave als arts, maar zijn botanische kant is onderbelicht.” En dat terwijl er over deze kant van de in Voorhout geboren academicus veel mooie verhalen zijn te vertellen. Wesseling ploos de zaaiboeken van Boerhaave helemaal uit, en kwam veel moois aan de weet. “Het was echt een bijzondere man. In de boeken heeft hij vijftien jaar lang bijgehouden wat hij zaaide, wanneer hij het zaaide, en van wie hij de zaden kreeg.”

In het prettig leesbare boek blijkt dat Boerhaave graag zoveel mogelijk wilde verzamelen. “Hij wilde compleet zijn. Zo had hij hier op Oud-Poelgeest wel veertig soorten eiken en dertig soorten wilgen.”

(https://www.oegstgeestercourant.nl/nieuws/historie/45371/margreet-wesseling-schrijft-indrukwekkend-boek-overbotanicus-herman-boerhaave)

Boerhave Botanicus, zijn tuinen, zaaiboeken en botanische vrienden
ISBN 978-90-5997-274-2, Uitgave van Primavera pers, 254 pag., ca. 350 illustraties. in kleur, € 29,50.

INHOUD

Introductie 9

1 Vroege jaren 13

Een pastorie in Voorhout – Lichaam en geest – De boeken van Vossius – Harderwij k –Lector – Een belofte – Leerboeken – Een Engelse student – Piratenuitgaven –Paalwormplaag – Plantkunde

2 Professor en prefect 24

De lijsten van Hotton – De Index plantarum van 1710 – Boterbloemen en sla –De Hortus is te klein – Huwelijk – Eenvoud – Hysterische kinderen – Een prent voor de raadskamer – Cereus

3 Horti brevissima historia 35

Een begin onder Cluyt en Clusius – Het ambulacrum van Paaw – Een ‘huys ofte Lootse’ – Hermann breidt uit – Waterlopen en verwarmde kassen – De gebroeders Van Royen – Tabel

4 Naar een nieuwe catalogus 43

Bedelbrieven – Planten en zaaien – Bollen van Beaumont – Zaden uit Parijs –Een plattegrond van de Hortus – Cruquius en de meteoren – De Index alter van 1720 –Het voorwoord – Van koralen tot bomen – Losse papiertjes – Geurende jasmijn –Een zwam in de kas – Novae sparsae

5 De zaaiboeken 59

Instructie Curatoren en Burgemeesters – Drie dikke delen – De eerste bladzij de –Umbelliferen – Sphondylium – De Ceder van de Libanon – Langs een omweg – Naar Breda – De rol van Strijker – Morosini – Cornaro – Curatores sanitatis – Monti – De heer Rolandi – De reis van Jussieu en Salvador – Een phoenix van zijn geslacht –Spanje en Portugal – Boerhaave zaait – Vindplaatsen van de reis van Jussieu en Salvador

6 Sherard 83

Index niet aangekomen? – De Pinax van Sherard – Zaden uit Smyrna – Sherard komt op bezoek – Soorten verzamelen – Wachten op mossen en grassen – Muizen zonder respect – De Index alter wordt verstuurd – Zaden uit Ceylon – Tuinmannen – Plantjes uit Engeland, zaden uit Amerika – Bolgewassen – De Sherards in Europa – Planten geplant voor de dag van ontvangst – Het herbarium van Kiggelaar

7 Ik heb een tuin gekocht 99

Vierentwintig keer groter? – Bomen verzamelen – ‘Mon desert ou mon paradis’ –‘Crescent arbores, crescent amores’ – Zaaien in villa mea – Bordjes met namen –Hinderlijke smekers – Een Chileense aardbei en een mosroos – Ernstig ziek, essen en wilgen – Sherard overlijdt – Sherard a Londres

8 Vaillant 110

Poeder – De ontdekking van de meeldraad – Experimenten – Demonstrateur bij de Jardin Royal – De Discours van Vaillant – Anononieme uitgave? – Nieuwe soorten –Linnaeus en het bruidsbed – Commercium botanicum – Botanische discussies –Zorgen over een levenswerk – ‘Dans mon lit’ – Achterdocht – De laatste hand –Een lang voorwoord – Eximio viro – Jussieu geeft antwoord

9 Bassand 130

Een drankje voor kinderen – Goede raad – Pillen voor de prinses – Allerlei kwalen –Hoofd geneeskundige dienst – Instrumenten – Hongaarse zaden – ‘Ex lecto meo’ –Bassand wordt botanicus – Bassand begint een eigen tuin – Gezaaid of niet gezaaid –Huwelijkslessen – Lessen in tuinieren – Dwergamandel – Zaaien in zuidwest –Erwtenwurger – Gezondheid voor het lichaam, vreugde voor de geest – Driehoeksruil: Leiden – Wenen – Florence – Een epidemie in Leiden, pokken in Wenen – Een droevige alpenroos – Vervangers – Spaanse vlieg – Podagra, verstopping en volle maan – Vindplaatsen Bassand

10 De Italianen 157

Micheli – Soorten ruilen – Zaden van Micheli, mossen van Boerhaave – Een duur kistje – Boerhaave als boekbezorger – Het Botanicon helpt Micheli – Nog meer goudstukken – Nova plantarum genera – Leeggegeten eikels – Marsigli – De Hollandse kust – Geschiedenis van de zee – Bloeiend koraal

11 Beminnelijke dwaasheid 172

De opvolging – De afscheidsrede – Het arboretum van Boerhaave – Een tulpdragende boom – Tilia cucullata – Een zwarte beuk en groenende hagen – De oude dij wond – Willige boomen – Een jonge Zweed – Meidoorn – Linnaeus wil naar huis – Een bloeiende banaan – Linnaeus neemt afscheid – Boerhaave herstelt – Elegische disticha – Laatste colleges – Swammerdam – Targionius vraagt hulp – Hij is niet dood – Sloot schieten – Laatste brieven

Een bladzij de uit de zaaiboeken 196

Gebruikte afkortingen 198

Noten 199

Een woord van dank 239

Tabel van schenkers die voorkomen in de zaaiboeken 241

Bibliografie 243

Index van personen 249

Index van plantennamen 251

Illustratieverantwoording 253